100. rocznica urodzin Profesora Stefana Morawskiego
Stefan Morawski (Kraków 20.10.1921 – 02.12.2004 Warszawa) filozof kultury, filozof sztuki, estetyk, historyk myśli estetycznej, krytyk sztuki. Najważniejsze prace S. Morawskiego to: Rozwój myśli estetycznej od Herdera do Heinego (1957); Studia z historii myśli estetycznej XVIII i XIX wieku (1961); Absolut i forma (1966); Inquiries into the Fundamentals of Aesthetics (1974); Na zakręcie od sztuki do po-sztuki (1985); Główne nurty estetyki XX wieku (1992); The Troubles with Postmodernism (1996); Niewdzięczne rysowanie mapy… O postmodernie(izmie) i kryzysie kultury (1999).
Opowiada się za sprowadzaniem jakości i wartości estetycznych w dziele sztuki do jakości i wartości artystycznych. Tak więc przedmiotem estetyki są dzieła sztuki i twory natury dysponujące jakościami i wartościami estetycznymi, gdzie w tych ostatnich rozpoznawane są dzięki strukturom artystycznym. Wyróżnił dwie klasy inwariantów estetycznych. Pierwsza grupa inwariantów (téchnē, forma artystyczna i ekspresja), to niezmienniki (uniwersalne), które pomimo zmienności sztuki różnych kręgów kulturowych od paleolitu do współczesności pozostają trwałe. Druga to inwarianty, które występują w danych odmianach sztuki (paradygmatyczne) np.: mimesis w sztukach przedstawiających; zgodność konstrukcji i funkcji w przedmiotach użytkowych. Zaproponował spójną propozycję dotyczącą nie tylko tego co należy uznać za dzieło sztuki, ale też jak należy dokonywać ich hierarchizacji.
Wartość jest u S. Morawskiego kategorią centralną nie tylko w estetyce, ale i w wyborach natury filozoficznej oraz światopoglądowej. Sądzi on, że w świecie ścierających się racji i prezentowanych stanowisk należy dokonywać wyborów. Wybory te w instancji najwyższej – światopoglądowej – powinny być „umocowane na racjach, które zdolne są stanąć w szranki tyleż z zasadami wątpliwymi, co z brakiem zasad”. Tak określony sposób postępowania jest niezbędnie potrzebny człowiekowi, szczególnie teraz. Jesteśmy bowiem świadkami degradacji wartości, które towarzyszyły nam przez tak długi okres historii. Świat bez zasad, zdaniem Morawskiego, przeistacza się w chaos. Tracimy moc odróżniającą nas od fauny i flory, nie jesteśmy zdolni do porządkowania i wartościowania oraz poszerzania indywidualnej mądrości. Ponadto wartość rozumiana jako cel, do którego warto dążyć, nadaje sens naszemu bytowi. Bez tego też można być szczęśliwym, ale nie w pełni i bez refleksji. Witkacy określał to „szczęśliwym zbydlęceniem ludzi”.
Od lat 70. XX wieku zajął się sztuką awangardową i neoawangardową, dokonując celnych jej typologizacji i prognozując jej kierunki rozwoju. W latach 80. XX wieku podjął problem kryzysu kultury, a w niej kryzysu filozofii (w tym estetyki), nauki i sztuki dokonując typologizacji tego zjawiska i określenia kierunków dalszego przebiegu. Pod koniec lat 80. XX wieku do końca życia publikował teksty poświęcone kulturze, filozofii i sztuce postmodernistycznej, kontynuując diagnozy dotyczące kryzysu kultury.
Piotr J. Przybysz
Początki PTE
Przez wiele lat estetycy w Polsce skupieni byli wokół Sekcji Estetyki założonej w
1961 roku przez prof. Romana Ingardena przy Polskim Towarzystwie
Filozoficznym. Kolejni, po Romanie Ingardenie, przewodniczący Sekcji - profesorowie Władysław Tatarkiewicz, Stefan Morawski, Anna Zeidler-Janiszewska -
reprezentowali estetykę polską w ramach struktur Międzynarodowego Towarzystwa
Estetycznego (IAA), gdzie Sekcja występowała, pośród innych narodowych
towarzystw estetycznych, pod – nie w pełni zgodną z faktycznym stanem rzeczy –
nazwą Polish Association of Aesthetics. 30 stycznia 2002, po zakończeniu wstępnych prac, odbyło się w Krakowie Zebranie Założycielskie, na którym członkowie założyciele wyłonili spośród siebie trzyosobowy Komitet Założycielski w składzie: dr hab. Teresa Pękala (UMCS), prof. Antoni Porczak (ASP), prof. Krystyna Wilkoszewska (UJ) oraz podjęli uchwałę o powołaniu do życia stowarzyszenia o nazwie Polskie Towarzystwo Estetyczne.
– Więcej w zakładce "Biuletyn PTE"
Profesor Grzegorz Sztabiński 1946-2020
Z prawdziwym żalem przyjęliśmy informację o odejściu prof. dr hab. Grzegorza Sztabińskiego. Publikujemy wspomnienie o Profesorze Sztabińskim autorstwa dr Dominiki Łarionow z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego. Doświadczenie obecności/nieobecności Nie tak dawno, bo zaledwie sto lat temu byliśmy jako społeczność oswojeni ze śmiercią, która była uznana za naturalną część ludzkiego…
„Sztuka i Filozofia” – nowa witryna
W imieniu Redakcji czasopisma „Sztuka i filozofia | Art and Philosophy” zapraszamy do odwiedzenia nowej witryny internetowej Czasopisma: https://artandphilosophy.pl/. Artykuły można nadsyłać na dotychczasowy adres: sztuka.wfis@uw.edu.pl. Archiwum numerów „Sztuki i filozofii”
Już za rok, w 2022 roku, PTE obchodzi dwudziestolecie swojej działalności
W niemal 20 lat od momentu założenia PTE, dorobek środowiska estetycznego skupionego przy Towarzystwie jest imponujący. Pragniemy podsumować go należycie, aby – rozpoczynając kolejne dwudziestolecie – otworzyć możliwie bogate drogi rozwoju estetyki filozoficznej w Polsce.
Czekamy na pomysły na temat wydarzeń rocznicowych oraz planów i strategii na przyszłość PTE i szerzej, estetyki w Polsce. Prosimy o kontakt mailowy na naszą skrzynkę pte@iphils.uj.edu.pl lub bezpośrednio z członkami zarządu PTE.