OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA „ESTETYKA ANTROPOCENU” – KOMUNIKAT ORGANIZATORÓW
W związku z rozporządzeniem Rektora UW, odwołującym ze względu na obecną sytuację epidemiologiczną wydarzenia otwarte organizowane na terenie Uniwersytetu do dnia 31 sierpnia 2020, konferencja „Estetyka antropocenu” zaplanowana na 17-18 września 2020 zostaje przełożona. Nowy termin zostanie podany na początku przyszłego roku akademickiego (wstępnie planowany jest na wrzesień 2021). Wszystkich z Państwa, którzy przesłali zgłoszenia serdecznie zapraszamy do nadsyłania tematów wystąpień wraz z ogłoszeniem nowego terminu. Liczymy na Państwa udział!
Piotr Schollenberger
ESTETYKA ANTROPOCENU
φύσις κρύπτεσθαι φιλεῖ
Jeden z fragmentów Heraklita z Efezu głosi: „natura lubi się ukrywać”. Niezależnie od tego, co grecki filozof mógł mieć na myśli, gdy odnosił się do „natury”, dzisiaj z całą pewnością możemy stwierdzić, że natura – pojęta jako odmienna od świata człowieka – skryła się i nie wiadomo, czy objawi się nam jeszcze kiedykolwiek w swej znanej postaci. Nie mogąc się już dłużej konfrontować z naturą na ustalone w tradycji sposoby, zakładające najczęściej albo dystans i ramy reprezentacji, albo odzyskiwanie utraconej bezpośredniości i żywiołowość doświadczenia, zmuszeni jesteśmy do tropienia jej śladów, powidoków, przejawów.
Terminem, który określa te radykalne – sięgające samych korzeni cywilizacji – zmiany, jest antropocen. Paul Crutzen, holenderski badacz atmosfery, zasugerował w 2000 roku, że Ziemia weszła w nową epokę geologiczną. Człowiek posiadł zdolność wpływania na klimat, powierzchnię oraz formy życia biologicznego na Ziemi. Konsekwencją rewolucji technologicznej było uwolnienie do atmosfery olbrzymich ilości dwutlenku węgla. W rezultacie działalność jednego gatunku okazała się dorównywać siłom geologicznym. Jeśli ludzkość, w czasie znikomym z punktu widzenia epok geologicznych, dokonała tak radykalnych transformacji, można uznać, że status ontologiczny człowieka, również uległ zmianie. W każdym razie, wraz z wszechobejmującym wpływem człowieka na naturę załamaniu uległ dawny podział na dwa porządki: przyrodę i człowieka. Choć można się spierać o to, czy użycie terminu antropocen, ma bardziej charakter opisowy, czy perswazyjny, z całą pewnością zwraca naszą uwagę na globalne zmiany, które każą nam na nowo przemyśleć relacje między naturą i kulturą. Zmiany te są często określane jako katastrofalne, zwłaszcza, gdy mówimy o przeobrażeniach klimatu. Katastrofa oznacza w swym źródłosłowie (kata+strephein) nagłe odwrócenie, zmianę biegu spodziewanych zdarzeń – przewrót. Temu przewrotowi musimy sprostać.
Ponieważ opisy tych zmian oraz proponowane diagnozy bezustannie krążą wokół rozmaitych prób ujrzenia, wyobrażenia sobie, przedstawienia i odczucia tego, co zaszło, co zachodzi i co może zajść, doświadczenie estetyczne oraz twórczość artystyczna wkraczają w samo centrum tych rozważań. Estetyka antropocenu odnosi się do rozmaitych sposobów odczuwania, ukazywania i opisywania globalnych transformacji. Aisthesis może funkcjonować jako specyficznie ludzka wrażliwość zmysłowa, podporządkowana celom człowieka. Można ją również ująć jako doświadczenie wpisujące się także w porządek tego, co nie-ludzkie. Jest to sfera przejścia, spotkania, w której w dalszym ciągu można odkryć nowe, niezbadane wcześniej możliwości.
Twórczość artystyczna jest jednym wielkim polem badawczym relacji i przekształceń o charakterze jakościowym. W jaki sposób estetyka wpisuje się nową epokę? Czy stanowi forpocztę zmiany biegu spodziewanych wydarzeń, czy sposób na jej zatrzymanie? Jaką rolę pełnią tradycyjne kategorie estetyczne w kontekście opisywanych zjawisk i czy w ogóle zachowują one swą aktualność? Czy konieczne jest, by estetyka przekroczyła paradygmat antropocentryczny, czy może powinna go zachować? Jaką rolę pełnią dzisiaj bioestetyka i ekoestetyka? Pozwalają one chronić to, co jeszcze nie zostało stracone? Uświadamiają ogrom straty? Ukazują nowe, niedostrzegane wcześniej obszary?
Zapraszamy serdecznie do nadsyłania zgłoszeń wystąpień, wpisujących się w jedno z czterech proponowanych pól tematycznych:
1. Nieludzkie: w świecie coraz bardziej kontrolowanym przez człowieka i poddanym jego władzy coraz silniej daje o sobie znać doświadczenie obcości, niesamowitości – rzeczywistość objawia swoje nie-ludzkie oblicze. Zachęcamy do problematyzacji rozmaitych artystycznych i estetycznych form tematyzowania nie-ludzkiego doświadczenia współczesności.
2. Nienaturalne: dominacja techniki nad physis prowadzi do nieuchronnych zmian w myśleniu o podziale na naturę i kulturę, jak również nad możliwościami i granicami ludzkiego działania. Zachęcamy do namysłu nad różnymi postaciami technicznych uwarunkowań człowieka, artystycznymi badaniami tego, co sztuczne i naturalne.
3. Nieestetyczne: sztuka współczesna już dawno zerwała z dawnym kanonem piękna, w tym rozumieniu wyszła poza to, co „estetyczne” – bada różnorodne rodzaje wrażliwości niewpisujące się w klasyczne reguły piękna. Jednocześnie można zadać pytanie czy ta nowa wrażliwość nie dotyka pewnej granicy ludzkiej zdolności odczuwania, czy konceptualny charakter sztuki stanowi przedłużenie aisthesis, czy radykalnie z nią zrywa. Zachęcamy do sproblematyzowania wszelkich kwestii związanych z przewrotem w obrębie estetycznego paradygmatu sztuki i doświadczenia.
4. (Nie)nieskończone: wraz z pojawieniem się nowych form opisu ludzkiego doświadczenia oraz zmianami kulturowymi, coraz częściej musimy konfrontować się z tym, co wymyka się naszej władzy przedstawiania. To, co nieskończenie małe, jak też to, co nieskończenie wielkie w świecie, w którym żyjemy wpływa na nasze życie, jednak wymyka się naszej zdolności uchwytywania. Czas oraz przestrzeń, żywioły i różnorodne aspekty naszego doświadczenia można ujmować w terminach nieskończoności, ale również jako jej zaprzeczenie – jako radykalną skończoność, podlegającą nieuchwytnym transformacjom. Zapraszamy do zbadania wszelkich aspektów nieskończoności (albo jej negacji) w kulturze i sztuce.
Zgłoszenia, zawierające tytuł wystąpienia, abstrakt (do 2500 znaków) oraz informacje o afiliacji, prosimy przesyłać na adres: estetykaantropocenu@gmail.com
Po zrecenzowaniu i akceptacji przez Komitet Naukowy konferencji informacja o przyjęciu wystąpienia zostanie przesłana drogą mailową.
Opłata konferencyjna: 300 PLN (pracownicy naukowi), 250 PLN (doktoranci).
Komitet Naukowy: prof. zw. dr hab. Roman Kubicki (IF UAM), prof. zw. dr hab. Iwona Lorenc (IF UW), prof. zw. dr hab. Krystyna Wilkoszewska (IF UJ), dr hab. prof. UMK Ewa Bińczyk (WFiNS UMK), dr hab. inż. Beata Gawryszewska (Katedra Sztuki Krajobrazu SGGW).
